Chia czyli szałwia hiszpańska jako przykład nowej żywności

Szałwia hiszpańska (Salvia hispanica) nazywana jest potocznie chia, od słowa „Chian” w języku Nahuatl, znaczącego oleisty. Obecna nazwa meksykańskiego stanu Chiapas pochodzi od „chia”- wody lub rzeki w języku Nahuatl. Natomiast w języku Majów „chia” oznaczało siłę.

Szałwia hiszpańska to roślina jednoroczna pochodząca z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Należy do grupy 114 roślin z rodzaju Salvia. Jest to roślina mało wymagająca – rośnie dobrze w glebach gliniastych, piaszczystych, ale jest wrażliwa na mróz i jej cykl rozwojowy wynosi od 90-150 dni, zatem nie może być uprawiana w naturalnych warunkach klimatu umiarkowanego panującego w naszym kraju.

Roślina dorasta do około 1 m wysokości o spiczastych kwiatostanach wydaje małe niebieskie, fioletowe lub białe kwiaty, które mają dużą zdolność samozapylania.

Nasiona mają wielkości około 2 mm i elipsoidalny kształt. Posiadają błyszczącą, nakrapianą, marmurkowatą powłokę w kolorze od ciemnego brązu po kolor szaro-biały i biały .

Szałwia hiszpańska jest czasem mylona z kilkoma innymi  roślinami  znanymi również jako chia:

  • Salvia columbariae (złota chia lub kalifornijska chia ) nazywana również szałwią pustynną.
  • Salvia miltiorrhiza – znana również jako czerwona szałwia. Roślina pochodzi z Chin stosowana jest w tym kraju w medycynie tradycyjnej w celach odżywczych i prozdrowotnych .
  • Salvia tiliifoli (Tarahumara chia) – jest dzikorosnąca rośliną zbieraną przez plemię Tarahumara – lud zamieszkujący stan Chihuahua w Meksyku.
  • Hyptis suaveolens (Chan).  Obie rośliny wydają nasiona bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe lecz Chan wydaje nasiona
    z przewagą kwasów tłuszczowych omega -6, a chia omega-3.

Chia jest dopuszczona do stosowania w Unii Europejskiej jako nowy składnik żywności (Decyzją Komisji 2009/827/WE). Nasiona mogą być stosowane jako dodatek do wypieku chleba, który nie może przekraczać 5%. Decyzja wykonawcza Komisji 2013/50/UE zatwierdziła przedłużenie zezwolenia na stosowania nasion Chia -do zawartości nie przekraczającej 10% -w wypiekach, płatkach śniadaniowych, mieszankach orzechów, owoców i nasion, oraz  zatwierdzono wprowadzanie do obrotu nasion chia w opakowaniach. Kolejnymi decyzjami rozszerzono możliwości stosowania chia w innych produktach. Nie mniej jednak producent używający nasion chia w produktach jest zobowiązany do informowania konsumenta, że ​​dzienne spożycie nasion wynosi nie więcej niż 15 g/dzień. 

Przeprowadzono wiele badań odnośnie prozdrowotnego wpływu spożywania nasion chia w różnej postaci. Większość badań dotyczących przydatności  nasion chia, zarówno dla zwierząt jak i ludzi, brało pod uwagę wpływ na czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, zmniejszenie masy ciała orz wpływ na stężenie w surowicy krwi kwasów ALA i EPA. Zainteresowanie tymi badaniami rozpoczęło się głównie ze względu na wysokie poziomy ALA, włókien, białka, minerałów (wapń, magnez i potas) i przeciwutleniaczy (kwas chlorogenowy, kwas kofeinowy, kwercetyna i kempeferol).

Niektóre badania, chociaż tych przeprowadzonych na ludziach jest niewiele potwierdzają że spożywanie nasion  chia ma  pozytywny wpływ na zdrowie. Najwięcej z  nich odnosi się do pozytywnego wpływu na zdrowie związanego z zawartością w nich dużej ilości wielonienasyconych  kwasów tłuszczowych oraz błonnika.

Wysoka zawartość kwasu alfa-linolenowego czyni nasiona chia doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 (około 65% zawartości oleju). Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 mają wiele funkcji fizjologicznych w organizmie człowieka. Nasiona chia są potencjalnym źródłem przeciwutleniaczy bowiem zawarte są w nich kwas chlorogenowy, kwas kawowy, mircetyna, kwercetyna i kempferol, o których uważa się, że mają ochronny wpływ na serce, wątrobę i posiadają właściwości anty-rakotwórcze. Substancje te zapobiegają również starzeniu się organizmu. Nasiona są doskonałym źródłem błonnika, który jest korzystny dla układu pokarmowego i berze udział w kontrolowaniu cukrzycy. Zawierają one również  łatwo przyswajalne białko, żelazo, wapń i magnez.

Chia na rynku można znaleźć w rożnej postaci: mąka z nasion chia, oleje z chia, mielone nasiona chia, batony, mieszanki nasion ze zbożami i orzechami, pieczywo świeże oraz chrupkie, napoje z nasionami chia i wiele innych. Nic tylko próbować.

Autor: dr inż. Katarzyna Świąder, WNOŻCZIK, SGGW

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.