Każdy z nas nie raz spotkał się z różnego rodzaju zaleceniami żywieniowymi, a to w postaci piramidy żywieniowej, talerza podzielonego na różne części sugerującego, w jakich promocjach dane produkty żywieniowe powinny być przez nas spożywane. I jak się w tym wszystkim połapać? Jakie zalecenia są obecnie obowiązujące
Otóż aktualnie obowiązującą Piramidą Zdrowego Żywienia jest Piramida opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia przedstawiona poniżej (Rys. 1.)
Rys. 1. Piramida Zdrowego Żywienia opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia (źródło IŻŻ)
Stworzona przez IŻŻ Piramida jest graficznym przedstawieniem wzorcowej diety, w której to diecie powinny się znaleźć produkty z każdej grupy w odpowiednich proporcjach. Według Piramidy Zdrowego Żywienia produktami, których powinno się spożywać najwięcej są produkty zbożowe, następnie warzywa i owoce. Kolejną grupę stanowią mleko i jego przetwory, które powinny się znaleźć w naszej codziennej diecie. Na górze piramidy znajdują się produkty dostarczające pełnowartościowego białka czyli mięso, ryby, jaja i rośliny strączkowe. I na samym szczycie piramidy mamy tłuszcze, co oznacza, że powinniśmy ograniczyć spożywanie tłuszczów szczególnie zwierzęcych oraz że tłuszcze powinny być jedynie delikatnym dodatkiem do naszej codziennej diety, a nie w niej dominować.
Piramida Zdrowego Żywienia zwraca też uwagę na codzienne spożywanie dużej ilości wody. Pamiętajmy wody, a nie napojów gazowanych, wód smakowych, nektarów itp.
Kolejnym aspektem Zdrowego Żywienia poruszanym w Piramidzie jest aktywność fizyczna. Czyli Zdrowe Żywienie to nie tylko spożywanie produktów spożywczych według ww zaleceń, ale połączenie zdrowego żywienia z jakąkolwiek aktywnością fizyczną.
Instytut Żywności i Żywienia opracował również Zasady Zdrowego Żywienia i poniżej je przypominam:
- Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.
- Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
- Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem energii (kalorii).
- Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem.
- Mięso spożywaj z umiarem.
- Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.
- Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych.
- Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy.
- Ograniczaj spożycie soli.
- Pij wystarczającą ilość wody.
- Nie pij alkoholu.
Dla bardziej zainteresowanych poniżej publikuję również nukowe uzasadnienia powyższych jedenastu Zasad Zdrowego Żywienia opracowanych przez Instytut Żywności i Żywienia. Możesz je znaleźć tutaj lub przeczytać poniżej.
1. DBAJ O RÓŻNORODNOŚĆ SPOŻYWANYCH PRODUKTÓW
Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków)
W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i proporcjach. Nie ma produktu żywnościowego, który dostarczałby wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach. Aby nie dopuścić do powstania niedoborów, należy w codziennym jadłospisie uwzględnić produkty ze wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, produkty dostarczające pełnowartościowego białka. Zasada urozmaicenia powinna dotyczyć wszystkich posiłków. Komponując swój jadłospis należy kierować się zasadami zdrowego żywienia i dodatkowymi informacjami zawartymi w Piramidzie Zdrowego Żywienia.
2. STRZEŻ SIĘ NADWAGI I OTYŁOŚCI, NIE ZAPOMINAJ O CODZIENNEJ
AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie należnej masy ciała)
Nadwaga i otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale choroba, będąca przyczyną innych chorób takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia i wielu innych. Aby zachować prawidłową masę ciała należy odżywiać się zgodnie z zasadami zdrowego żywienia. Osoba z nadwagą lub otyłością powinna: Ograniczyć spożycie tłuszczów zarówno widocznych (masło, olej itp.) oraz niewidocznych (zawartych np. w ciastach, batonach, tłustych gatunkach mięs itp.) Zrezygnować ze spożywania dań typu fast food i słodyczy oraz słodzenia napojów. Zwiększyć spożycie warzyw i owoców. Unikać potraw smażonych lub pieczonych tradycyjnie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów stosowanych do ich przygotowania. Zaleca się pieczenie w folii aluminiowej, rękawie, na grilu, gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania. Wyeliminować doprawianie potraw zasmażkami, śmietaną czy mąką. Wyrzeczenia dietetyczne połączyć z aktywnością fizyczną
3. PRODUKTY ZBOŻOWE POWINNY BYĆ DLA CIEBIE GŁÓWNYM ŹRÓDŁEM ENERGII
Produkty zbożowe powinny stanowić podstawowe źródło energii w diecie człowieka. Produkty te dostarczają węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego oraz białka roślinnego. Z witamin zawierają przede wszystkim witaminy z grupy B oraz witaminę E. Dostarczają również składników mineralnych takich jak: żelazo, miedź, magnez, cynk oraz potas i fosfor. Wartość żywieniowa produktów zbożowych jest uzależniona od stopnia przemiału ziarna, w trakcie którego usuwane są zewnętrzne części bogate w składniki odżywcze. Mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych charakteryzują się produkty otrzymane z wyższego stopnia przemiału, wówczas mąka i pieczywo są bielsze a kasza drobniejsza. Natomiast pieczywo razowe oraz grube kasze odznaczają się wyższą zawartością witamin i składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego.
4. SPOŻYWAJ CODZIENNIE CO NAJMNIEJ DWIE DUŻE SZKLANKI MLEKA. MLEKO MOŻNA ZASTĄPIĆ JOGURTEM, KEFIREM, A CZĘŚCIOWO TAKŻE SEREM
Mleko i produkty mleczne powinny być stałym elementem codziennej diety ponieważ są nie tylko głównym źródłem wapnia w diecie, ale dostarczają również białka o wysokiej wartości biologicznej oraz witamin z grupy B, a także A i D. Produkty te są również źródłem składników mineralnych takich jak magnez, potas i cynk. Z uwagi na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu mlecznym należy wybierać mleko i jego przetwory o obniżonej zawartości tłuszczu.
5. MIĘSO SPOŻYWAJ Z UMIAREM
Mięso spożywaj z umiarem, zastępuj je rybami i roślinami strączkowymi.
Mięso jest dobrym źródłem pełnowartościowego białka, a także witamin z grupy B, szczególnie B1,B12, PP oraz łatwo przyswajalnego żelaza. Należy wybierać chude gatunki mięs, a także zastępować je roślinami strączkowymi i rybami (zaleca się spożywanie 2-3 porcji po 150g tygodniowo). Zarówno rośliny strączkowe jak i ryby oraz jaja są dobrym źródłem pełnowartościowego białka. Jaja podobnie jak mięso, zawierają prawie wszystkie składniki odżywcze potrzebne organizmowi. W żółtku jaja zawarta jest jednak duża ilość cholesterolu. Ryby w porównaniu z mięsem zawierają więcej składników mineralnych. Są dobrym źródłem jodu oraz fluoru. Polecane są zwłaszcza ryby morskie ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.Rośliny strączkowe są źródłem węglowodanów złożonych, a także witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak: żelazo, fosfor i wapń.
6. SPOŻYWAJ CODZIENNIE DUŻO WARZYW I OWOCÓW
Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B – karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych takich jak: wapń, potas, magnez, sód. Zawarty w owocach i warzywach błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego. Spełnia on bardzo ważną rolę, m.in. posiada zdolność regulowania pracy przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Większość warzyw i owoców odznacza się wysoką zawartością wody (80-90%), z czego wynika ich niska wartość kaloryczna.
7. OGRANICZAJ SPOŻYCIE TŁUSZCZÓW, W SZCZEGÓLNOŚCI ZWIERZĘCYCH, A TAKŻE PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH DUŻO CHOLESTEROLU I IZOMERY TRANS NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
Ograniczaj spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych. Tradycyjna polska dieta obfituje w tłuszcze. Zaleca się obniżenie spożycia tłuszczów ogółem poniżej 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwłaszcza zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia. Ograniczenie spożycia tłuszczu ma również istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu otyłości.Należy pamiętać, iż tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym – 1g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a białka czy węglowodanów 4 kcal. Warto wiedzieć, że tłuszcze spożywane są nie tylko w formie „widocznej” (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach), ale również w formie „niewidocznej” zawartej w potrawach i produktach (mięso, sery, wyroby cukiernicze). Tłuszcze zwierzęce sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Wskazane jest aby zastępować tłuszcze zwierzęce roślinnymi. Wśród różnych technik kulinarnych godne polecenia jest gotowanie, pieczenie czy duszenie bez dodatku tłuszczu. Również pieczenie na grilu powoduje zmniejszenie ilości tłuszczu.
8. ZACHOWAJ UMIAR W SPOŻYCIU CUKRU I SŁODYCZY
Unikaj cukru i słodyczy. Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest natomiast źródłem „pustych” kalorii. Produkty dostarczające „pustych” kalorii należy rozumieć jako produkty, nie wzbogacające organizmu w jakiekolwiek składniki odżywcze, a dostarczające jedynie kalorii. Nadmierne spożycie cukrów prostych może w konsekwencji prowadzić do otyłości. Produkty te odgrywają także dużą rolę w powstawaniu próchnicy zębów.
9. OGRANICZAJ SPOŻYCIE SOLI
Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Jednak jego zbyt wysoki poziom w diecie może przyczyniać się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 – 6g (1 płaska łyżeczka do herbaty). Aktualny poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego. Należy zrezygnować z dosalania potraw, a także ograniczyć dodatek soli w czasie ich przygotowywania.
Warto wiedzieć, iż sól jest dodawana w dużych ilościach podczas przemysłowej produkcji żywności, przy produkcji konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, a także zup w proszku i niektórych przypraw. Zaleca się zastępowanie tradycyjnej soli, dostępnymi na rynku solami niskosodowymi lub różnego rodzaju mieszankami ziołowymi i przyprawami.
10. PIJ WYSTARCZAJĄCĄ ILOŚĆ WODY
Woda dostarczana jest organizmowi w postaci napojów oraz razem ze spożywanymi produktami i potrawami. Organizm nie może magazynować większej ilości wody i niedostateczna podaż płynów szybko może doprowadzić do odwodnienia, dlatego też należy pić często, w umiarkowanych ilościach. Zaleca się, aby wypijać co najmniej 2 l napojów dziennie. Uniwersalnym napojem, za pomocą którego można ugasić pragnienie jest woda. Natomiast należy ograniczać spożycie napojów słodzonych.
11. NIE PIJ ALKOHOLU
Alkohol jest produktem bardzo kalorycznym, nie zawiera żadnych niezbędnych składników pokarmowych, a u osób z podwyższonym stężeniem triglicerydów sprzyja ich dalszemu wzrostowi. W nadmiarze podnosi także ciśnienie krwi. Należy pamiętać, że częste spożywanie umiarkowanych nawet ilości może prowadzić do uzależnienia. Alkohol należy spożywać z umiarem. Nie powinno się przekraczać 2 drinków dziennie. Za 1 drinka uważa się kieliszek wódki, lampkę wina (75-100ml) lub szklankę piwa.
Czy stosujesz się do obowiązujących zaleceń żywieniowych?
Życzę powodzenia bo warto dbać o Siebie 🙂
1 Comment